“Venus Effect” adını mitolojik bir figür olan Venüs’ün aynada kendine bakarken resmedildiği resimlerden almıştır. Esere bakan izleyiciler Venüs’ün aynada kendine bakarken resmedildiğini görür. Ancak fiziksel olarak izleyicinin durduğu yerden aynada Venüs’ün yüzünü görmesine imkan yoktur. Venüs’ün resmedildiği pek çok eserde bu durum böyledir. Aynanın açısından dolayı Venüs’ün yüzünü göstermesi imkansızdır. Ancak pek çok sanat eserinde bu şekilde tasvir edilen görüntü izleyiciyi rahatsız etmez. İnsanların algısındaki bu durum pek çok araştırmaya konu olmuştur. Venüs efekti sinemada da sıkça kullanılan bir etkidir.
Mitolojide Venüs Kimdir?
Yunan mitolojisinde Aphrodite, Roma mitolojisinde ise Venüs olarak bilinen tanrıça; güzelliği, cinselliği ve şehveti temsil eder. Venüs pek çok sanatçının ve heykeltıraşın eserlerine ilham olmuştur.
Venüs’ün doğuşu hakkında farklı bilgiler olmakla birlikte en yaygın bilinen hikaye deniz köpüğünden meydana geldiğidir. Kronos’un, babası Uranüs’ün (Zeus’un) cinsel organını kesip denize atması sonucu deniz döllenerek Venüs’ü doğurur. Bu sahne resim sanatı tarihinde pek çok kez resmedilmiştir. Botticelli’nin resmettiği versiyonu belki de en bilindik versiyonlarındandır.
Bu eserde Botticelli, Venüs’ü bir deniz kabuğu üzerinde denizden doğarken betimler. Deniz kabuğunun kadın cinsel organı olan vulvayı simgelediği söylenir. Venüs hemen hemen tüm resimlerde betimlendiği gibi bu resimde de çıplaktır. Güzelliği ve cinselliği simgeler. Venüs’ün sembolleri; kumru, gül ve mersindir.
Mitolojide “üç güzeller” olarak adlandırılan tanrıçalar; Aphrodite (Venüs), Athena ve Hera’nın arasındaki kavganın Truva savaşının başlamasına neden olduğu söylenir.
Güzellik tanrıça Venüs hakkında anlatılan başka bir hikayede, Venüs’ün zorla evlendirilmesinden bahsedilir. Babası Zeus’un zorlaması ile Venüs, demircı Hephaistos ile evlenir. Hephaistos en çirkin tanrı olarak ifade edilir. Zeus’un zorlaması ile en güzel tanrıça, en çirkin tanrı ile evlenmiştir. Ancak Venüs bu evlilikten memnun değildir ve gönlü aslında şavaş tanrısı Ares’tedir. Venüs, baştan çıkarıcı ve cilveli bir tanrıdır. Anlatılan hikayeler genelde aşk hikayeleridir. Ares dışında oğlu Eros ve hermes ile de ilişkisi olduğu anlatılagelir. Venüs’ün oğlu olduğu söylenen Eros (Cupido) ile olan ilişkisi resim sanatında pek çok kez betimlenmiştir.
Venus Effect
Adını Titian’ın, Rubens’in ve diğer bir çok ünlü sanatçının yapmış olduğu aynalı Venüs tablolarından alan bu etki pek çok araştırmaya konu olmuştur. Bu tablolarda güzellik tanrıçası olan Venüs, aynada kendi güzelliğine bakarken betimlenir. Venüs aynada kendine bakar ancak izleyici aynadan Venüs’ün yüzünü görebilir. Bu durum optik açıdan hatalı bir durumdur. Aynanın konumuna göre Venüs’ün yüzünün izleyici tarafından görünmesine olanak yoktur. Ressamın bunu hikayeyi kompozisyon açısından daha estetik bir şekilde yansıtmak amacıyla yaptığı düşünülür. Bu optik açıdan yanlış olan durumun yanlışlığı ve izleyiciyi rahatsız etmemesi insanların algısı konusunda pek çok araştırmaya da konu olmuştur.
Venüs efekti resim ve sinema sanatında sıklıkla kullanılır. Resimde genellikle Venüs betimlemelerinde kullanılan bu etki, sinemada izleyenlere aynaya bakıyor etkisi vermek ve sembolik bir anlatım aktarmak için kullanılır.
Venüs etkisindeki yanılgı ve bu durumun bize ters gelmemesi, algımıza göre her şeyi kendimizi merkeze alarak yorumlamamızdandır. Biz aynada Venüs’ün yüzünü görürüz dolayısıyla Venüs’ün de aynada kendi yüzüne baktığını düşünürüz. Ancak bu durum elbette hatalıdır.
Diego Velázquez, bu eserinde bilindik Venüs tiplemesinin dışına çıkmış olsa da Venüs efekti bu tabloda da kullanılmıştır. Tipik olarak sarışın ve yuvarlak hatlarla betimlenen Venüs, bu eserde esmer ve daha köşeli bir şekilde betimlenmiştir. Ayrıca figürün arkası komple seyirciye dönüktür. Ancak bir Cupido’nun elinde tuttuğu aynadan Venüs’ün yüzünü görebiliriz. Dikkatli incelendiğinde aynanın açısı ile aynadaki imgenin uyuşmadığı fark edilir. Venüs etkisine güzel bir örnektir.
