Dadaizm akımı, 1. Dünya Savaşı yıllarında ortaya çıkmış ve savaşın yıkıcı etkilerine bir tepki olarak doğmuş bir sanat akımıdır.
İçerik
Nasıl Ortaya Çıktı
Dadaizm akımı; 1. Dünya Savaşı yıllarında, savaşın yıkıcı etkilerinden kaçan bir grup ressamın Zürih’de toplanmasıyla ortaya çıkmıştır. Savaşın yıkıcı etkisinden kaçan bu sanatçılar ve entelektüel kişilikler “Cabaret Voltaire” adlı bir mekanı Dadaizmin meskeni haline getirdiler. Savaşın saçmalığına, dolayısıyla politikanın ve burjuvazi sınıfının saçmalığına inanan bu genç ve öfkeli grup kendilerini ifade etmek için bir akım oluşturdular ve buna da “Dada” adını verdiler. Anlatılanlara göre Dada ismi Tristan Tzara’nın bir sözlüğü açıp rastgele denk gelen harfleri yan yana getirmesiyle ortaya çıkmıştır. Akımın adının bu şekilde rastlantısal bulunması akımı özetler niteliktedir. Dada kelimesinin anlamı araştırılırsa; Fransızcada “tahta at”, Slav dilinde ise “evet” anlamına geldiği görülür. Ancak bunun bir önemi yoktur. Çünkü Dada hem her şey hem de hiçbir şey anlamına gelebilir. Önemli olan akımın anlatmak istediği fikirleri anlayabilmektir. Çünkü Dadaistleri göre her şey önemsizdir.
Dada Akımının Genel Özellikleri
Dadaizm, 1. Dünya Savaşının içinde ortaya çıkan bir akım olduğu için savaş karşıtı bir akımdır. Tüm umutların yok olduğu bir savaş ortamında vazgeçmeyerek trajediye gülmeyi hedeflemiş absürt bir akımdır.
Akımın özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Anlamsızlık: Dadaistler, eserlerinde anlamsızlığı savunur. Onlara göre her şey anlamsızdır. Şiir yazmak için gazeteden kelimeler kesip bir torbaya doldurur daha sonra torbadan rastgele seçtikleri kelimeleri ard arda dizerek şiirlerini tamamlarlardı. Bazen de harfleri kesip yan yana getirerek anlamsız yeni kelimeler oluşturur ve bunları Cabaret Voltair’de sahnelerlerdi. Hatta John Cage tarafından bestelenmiş ve ensturmanların 4 dakika 33 saniye boyunca hiç çalmamaları gerektiğini söyleyen, tamamen sessiz bir bestesi bulunur. Cage’in bu bestesi hiç bir ses içermez. Anlamsız ve absürd işleri ile izleyiciyi rahatsız etmek amaçlanır.
- İsyan: Dadaistler, savaşın yıkıcılığına, toplumun ve hatta sanatın kurallarına isyan ederler. Rastgele meydana getirdikleri işleri hiç bir teknik beceri gerektirmez. Böylelikle yaygın akademik sanat görüşünü reddederler.
- Otomatizm: Dadaistlerin işlerinde rastlantısallık esas unsur olarak görülür. Genelde kolaj tarzı çalışmalar yapan Dadaistler, gazetelerden veya dergilerden kestikleri imge ve kelimeleri havaya atıp yere düştükleri şekilde sergilerler. Otomatizm kavramının işlerinde önem kazandığı görülür.
- İroni: Dadaist akımının ortaya çıkmasının temelinde savaş vardır. Dadaist sanatçılar savaşa, bürokrasiye, burjuvaziye ve politikaya karşıdır. Dolayısıyla işlerinde bu karşıtlık görülür. Gündelik hayattaki olayların , savaşın absürtlüğüne dikkat çekilir. Kolajlarda politika adamları hiciv edilir.
- Şiir ve Sahne Sanatları: Dadaizm akımı yalnızca resimle kalmaz. Akımda resim ve şiirin iç içe olduğu görülür. Dadaist sanatçılar, Cabaret Voltair’de pek çok sahne performansı da (müzik, dans, tiyatro, şiir vb.) sergilemiştir.
Dadaizm bu özellikleriyle klasik sanata anlayışını reddederek modern sanatın önünü açmış, sürrealizmin de temellerini atmıştır. Sanatın ne olduğu, ne olması hatta ne olmaması gerektiği gibi kavramları sorgulayıp, sanatın iyi veya kötü değil sadece sanat olduğu görüşünü benimsemişlerdir.
Duchamp ve Pisuvarı
Dadaizm akımının önemli temsilcilerinden biri olan Marcel Duchamp, eserlerinde estetik bir haz vermeyi amaçlamamıştır. Onun amacı eserleri ile bir fikri veya kavramı aktarmaktı. 1917 yılında bir sanat sergisine gönderdiği “fountain” yani pisuvar adlı eseri hazır yapılmış olduğundan sanatın ne olduğunu sorgulayan bir yapıttır ve muhtemelen Duchamp’ın en çok bilinen eseridir. Duchamp’ın hazır bulunmui (ready-made) eserleri, çok az değiştirerek sergilemesi sanatta teknik becerinin olması gerektiği kavramını yıkar ve sanatın ne olduğu? ne olması gerektiği gibi soruları sorgulatır.
Duchampi Dadaizme uygun olarak sanatında anlamsızlık, absürtlük gibi öğeleri kullanarak estetik zevk vermek yerine bazı fikirleri aktarmak istemiştir.
Dadaizm Temsilcileri
- Marcel Duchamp: Dadaizmin Amerika’daki temsilcilerindendir. Yaptığı ready-made (hazır yapılmış) eserlerle sanatın ne olduğu ve ne olması gerektiği gibi konuları sorgulatır.
- Tristan Tzara: Dadaizö akımının önemli temsilcilerindendir. Ayrıca Dadaist Manifestonun yazarıdır.
- Hans Arp: Alman doğumlu olan Arp, deneysel şiir ve heykel alanında önemli bir Dadaist sanatçıdır. Rastlantısal formlarla çalışarak ve anlamsızlık ile oyunu birleştirerek eserler yaratmıştır.
- Max Ernst: Dadaizm akımında da etkili olan Max Ernst, daha çok Sürrealizm akımında etki göstermiştir. Özellikle geliştirdiği Frotaj tekniği ile otamatizmin ve rastlantısal sanatın büyümesini sağlamıştır.
- Hannah Hoch: Yaptığı kolaj çalışmaları ile tanınan Dadaist sanatçı.
- raoul hausman
- john heartfield
- rudolf schlichter
Bu gibi isimler Dadaizmin gelişmesine ve daha sonradan Sürrealizme evrilmesine büyük katkıları olan isimlerdir.
