Sinemada Plan Sekans Nedir?

Sinemada plan sekans nedir sorusunu cevaplamadan, öncelikle plan ve sekans nedir sorusunu yanıtlamak daha iyi olacaktır. Çünkü bu iki kavramı bilmek plan sekansı anlamlandırmanın ilk adımıdır. En genel tanımıyla plan, kameranın kayda girdiği andan itibaren başlayan ve kamera kayıttan çıkana kadar devam eden çekimlerdir. Sekans ise birbiriyle anlamsal bir bütünlüğe sahip bir ya da daha fazla çekimin art arda sıralanmasıdır. Bu iki kavramın genel bir tanımını yaptığımıza göre, bir nevi bu ikisinin birleşimi olan plan sekansın ne olduğuna değinebiliriz.

Plan sekans hiç kesilmeden çekilen veya bu hissi veren görüntülerin kullanıldığı filmlere verilen addır. Tek plan çekim tekniği olarak da bilinen plan sekans, teknolojinin gelişmesiyle birlikte kurguda uygulanan “kesme (cut)” yöntemiyle de artık yeni bir boyuta taşınmıştır. Özellikle uzun metrajlı filmlerde plan sekans kullanmak zor olduğu için bu kesme tekniği sıklıkla uygulanmaktadır. Yani tek sekans kullanılmamasına rağmen bu his yaratılarak filmler çekilmektedir.

Plan sekans tekniği bir filmin başlangıcından bitişine kadar olan kısımda, yani filmin tamamında kullanılabileceği gibi sadece tek bir sekansta da kullanılabilir. Plan sekans uzun metrajlı filmlerde kullanılması zor bir yöntem olduğu için genellikle yönetmenler filmlerinde uzun plan sekanslar kullanmayı tercih ederler. Kurgu, bu tekniğin en iyi yardımcısıdır.

Sinemada plan sekans tekniğinin doğuşunun zeminini realizm akımı oluşturur. Sinemada realizm rüzgarları sinemanın başlangıcından bu yana hemen her dönemde etkili olmuş ve birçok tekniğin de doğmasına olanak vermiştir. Bunun nedeni sinemanın büyük ölçüde gerçek hayattan ve olaylardan beslenmesidir. İnsanlar kendilerinden parçalar buldukları şeylere yönelmeye daha eğilimlidir ve sinema da bu durumu kendi lehine kullanmıştır.

Plan sekans yöntemiyle bu gerçeklik hissi artmıştır. Çünkü sinemada arka arkaya yapılan kesmeler izleyicileri filmden bir nebze de olsa kopartıyor ve gerçeklikten uzaklaştırıyordu. Bu teknikle birlikte artık izleyiciler filme daha fazla dikkatlerini verebilmeye ve kendilerini izledikleri filmin bir parçası olarak hissetmeye başladılar. Ayrıca dinamik bir yapıya sahip olan sinema sürekli olarak değişeme ihtiyaç duyar ve bu doğrultuda yönetmenler de hem sinemayı hem de kendilerini geliştirmek, anlatımlarını güçlendirmek, izleyicileri şaşırtmak adına yeni teknikler denemek istemektedir. Bunların sonucunda plan sekans tekniği gelişmiştir.

Şüphesiz ki tek planlık çekimin uygulandığı son zamanların en çok bilineni  “Birdman veya Cahilliğin Umulmayan Erdemi” isimli Oscar ödüllü filmdir. Filmin yönetmenliğini Alejandro Gonzalez Inarritu yapmıştır. Filmin tamamı plan sekanstan oluşur. Bu çekim oldukça zor olduğu için muhtemelen filmin karanlık yerlerinde kesme uygulanmış ve bu his yaratılmıştır.

Sırada 2012 yılında çekilen ve yönetmenliğini Abdurrahman Öner’in yaptığı ödüllü kısa film “Buhar” var. Bu film plan sekansın uygulandığı başarılı filmler arasındadır. Defalarca çekilen bu film plan sekans tekniğini daha iyi anlamak isteyenler için de başlangıç niteliğinde bir film olabilir.

Tabutta Rövaşata filmiyle bilinen usta yönetmen Derviş Zaim “Nokta” isimli ödüllü filmiyle plan sekans tekniği izlenimi veren bir yapıt ortaya çıkartmıştır. Derviş Zaim’in bu tekniği kullanma sebebine ise hat sanatına yapılan bir göz kırpma diyebiliriz.

Alfred Hitchcock yapımı olan 1948 yapımı film de plan sekans izlenimi veren unutulmaz filmler arasındadır. Bir diğer ünlü yönetmen Martin Scorsese’nin Godfellas filminde, Alfonso Cuarón filmi olan ve plan sekansı çok konuşulan Children of Men (Son Umut) ya da başrolünü Leonardo DiCaprio’nun oynadığı Oscar ödüllü film The Revenant (Diriliş) gibi birçok filmde plan sekansın örneklerini görebilirsiniz.

Yazar: Ceren Turan