Perspektif, çizim ve sanat alanında, üç boyutlu nesnelerin iki boyutlu bir yüzeye aktarılmasında kullanılan bir yöntemdir.
Dünyamızı fiziki olarak 3 boyutlu algılamaktayız. Bu sebeple kağıt gibi iki boyutlu düzlemlere çizim yapmak istediğimizde, yapacağımız çizime bir derinlik katmalıyız. Bu derinliği katmanın en bilindik yöntemi ise, Perspektif tekniğinden yaralanmaktır.
Mantık çerçevesinde düşündüğümüzde, gözümüzle baktığımız her noktada, perspektif noktaları bulunmaktadır. Sadece baktığımız alanın derinliği çok geniş olduğundan, bu perspektif çizimin kaçış noktasını görememekteyiz. Algılarımızı etkileyen en büyük etken baktığımız açı ve cismin şeklidir, yani beynimize gelen anlık veridir. Bizim gözlemlediğimiz dünyada cismin üç boyutu bulunmaktadır. Bu boyutlar, genişlik, yükseklik ve derinlik olarak adlandırılır. Kağıt üzerinde çizim yaparken kağıdın bir derinliği olmadığı için çizimlerimiz iki boyutludur. Bu yüzden 3 boyutlu bir çizim yapmak istediğimizde yapay bir derinlik algısı oluşturmamız gerekmektedir. Perspektif çizimde, Kağıda baktığımız açıyı baz alarak, perspektif tekniğinden yararlanarak, bir derinlik algısı oluştururuz. Bu sebeple perspektif çizimi doğru anlamlandırmak için kağıda, çizenin açısından bakmamız gerekmektedir (sanatçının özel olarak algı çalışmadığını var saydığımızda).
Perspektif kelimesi Fransızcadan dilimize geçmiş ve ülkemizde daha çok bakış açışı olarak kullanılmaktadır.
İçerik
Perspektif Çizim Nedir?
Perspektif çizim ressamların üç boyutlu algıladığımız dünyayı iki boyutlu düzleme aktarırken ilizyon yaratarak iki boyutlu düzlemdeki nesnelere üç boyut etkisi vermesidir. Perspektif çizim sayesinde resimsel düzleme aktarılan nesneler düz gözükmez bir forma sahip olurlar ayrıca izleyiciye yakınlık ve uzaklık olarak da ayarlanarak bir derinlik hissi yaratırlar Kompozisyonun ana ögelerinden biridir. Düz zeminin sunduğu kısıtlı imkanlara meydan okuyarak çizimin gerçekliğini, derinliğini ve canlılığını arttırır, mesafe duygusu katar. Resim, fotoğraf ve mimari gibi alanlarda kullanılır.
Perspektif Çeşitleri Nelerdir?
Perspektif çizim, teknik veya biçimsel sebeplerden dolayı çeşitlere ayrılmıştır. Bu çeşitler şu şekildedir;
Hiyerarşi (Önem) Perspektifi
Perspektif çizimleri sadece tek bir noktadan çıkan çizimler değil, çeşitli sebeplerden dolayı da oran orantı çalışmaları yapılmaktadır.
Mısır sanatı ve özellikle Osmanlı minyatürlerinde hiyerarşik perspektif kullanılmaktadır. Önemli olan figür örneğin bir kral diğer figürlere göre daha büyük çizilirdi bu şekilde hiyerarşik bir düzenle figürler resimsel düzlemde boyutlandırılırdı.
Merkezi/Konik Perspektif
Gözün doğada gördüğüne en yakın perspektiftir. Uzayıp giden bir yola bakıldığında bu yolun kenarındaki ağaçlar veya direkler en uzak noktada birbirleri ile kesişiyormuş gibi görünür bu nedenle konik de denir. Ufuk çizgisi, dünyanın şeklin ve uzay zaman dokusu bu etkiye sebep olmaktadır. Perspektif çizim yapmanın en kolay yolu, belirli bir nokta baz alıp doğrusal ilerlendiğinde o noktayla kesişecek çizgiler çizmekten geçer. Bu nokta sayısına göre de merkezi perspektif çizim şekillerini sınıflandırmaktayız.
Bu çizimler kendi içinde üçe ayrılır;
- Tek Kaçışlı Perspektif
- Çift Kaçışlı Perspektif
- Üç Kaçışlı Perspektif
Hava/Atmosfer/Renk Perspektifi
Bir diğer perspektif çeşidi olan renk perspektifi ise renk ve biçimlerle derinlik hissi verir. Hava perspektifi olarak da bilinen bu perspektif türünde uzak yerler daha siliktir ve renk tonları farklıdır. Renklerle yapılan bir perspektif çeşididir. Çizgiler ve kaçış noktaları kullanılmaz. Derinlik etkisi yaratmak için ön planda kullanılan renkler kontrast bakımından daha canlı kullanır . Arkaya doğru gidildikçe renkler daha solgun ve silik kullanılır. Hava perspektifi, renklerin soğuk sıcaklığı ile de verilebilir örneğin mavi ve mor gibi renklerin dalga boyu düşük olduğundan diğer renklere kıyasla gözde daha geride duruyormuş gibi bir etki bırakır. Bu perspektif şekline hava veya atmosfer perspektifi demekteyiz.
Tek Kaçışlı Perspektif Nedir?
Tek Kaçışlı Perspektif Örneği
Ufuk çizgisinde tek bir kaçış noktası belirlenir ve nesnelerin köşe çizgilerinden çıkan doğrular bu noktada toplanır. Bu tür perspektifin güzel bir örneği Leonardo’nun son akşam yemeği adlı tablosudur. Tabloda görüldüğü üzere tüm çizgiler tek bir noktada yani İsa’nın üzerinde toplanmaktadır. Genelde nesneleri tam karşıdan görmemiz ve algılamamız durumudur.
Çift Kaçışlı Perspektif Nedir?
Çift Kaçışlı Perspektif Örneği
Ufuk çizgisi üzerinde iki adet kaçış noktası belirlenerek yapılan perspektiftir. Bu perspektifte nesnenin iki yüzeyini de görebiliriz. Bir yüzeyi bir kaçış noktasına diğer yüzeyi ise ikinci kaçış noktasına gider onun dışındaki tüm çizgiler ufuk çizgisine dik olarak belirlenmektedir.
Üç Kaçışlı Perspektif Nedir.
Üç Kaçışlı Perspektif Örneği
Üç kaçışlı perspektif, ufuk çizgisine eklenen iki noktaya artı olarak dikey formatta da bir nokta eklenmesine denir. İki kaçışlı perspektifte dikey düzlemdeki çizgiler 90 derecelik açıyla çizilirken üç kaçışlı perspektifte, dikey çizgiler belirli bir kaçış noktasında buluşmaktadır.
Perspektif Çizim Nasıl Yapılır?
Perspektif çizimin temellerini daha rahat anlamak için amatörler, direkt zor olan bir manzara veya bir şehir görüntüsü yapmadan önce küplerle çalışmalıdır. Öncelikle bir küpün tek kaçışlı, iki kaçışlı ve üç kaçışlı olarak farkı açılarda nasıl çizileceğinin kavranması diğer çizimlerde oldukça kolaylık sağlayacaktır. İleri seviye perspektif çizim öğrenmek için özellikle rönesans ustalarının eserlerinin analizleri yapılması da faydalı olacaktır. Rönesans döneminde sanat, daha gerçekçi çizimler barındırdığından, sanatçılar perspektif tekniğini en üst düzeyde çalışmaktadır.
Bunun yanı sıra perspektif çizim yapmak isteyen kişiler şu adımları takip etmelidir;
- Yapılacak olan çizimin kaç kaçışlı olacağını belirleyin,
- Kaçış noktalarını düzleme yerleştirin,
- Kaçış noktalarına göre bir zemin çizgisi çekin,
- Çizmek istediğiniz şekle göre kaçış noktalarınızdan ızgara çizgiler çekin,
- Çizmek istediğiniz çizimi detaylandırmak üzere ızgara çizgileri baz alarak çiziminizi detaylandırın.
Bu metot en basit perspektif çizim metodudur. İleri seviye perspektif çizimler yapmak istediğinizde farklı kaynaklardan yararlanabilirsiniz.
Perspektifte Ufuk Çizgisi (Eye Level)
Düzlük bir arazide uzaklara baktığımızda göğün yer ile birleştiği uzun, süregelen bir çizgi görürüz. Bu gözümüzün ve algımızın en uç noktasına ufuk çizgisi denmektedir. Hem Dünyanın şeklinden ve atmosferin yapısından kaynaklı hem de görüş mesafemizden kaynaklı gözümüzün bir görüş mesafesi bulunmaktadır. Bu mesafenin sonuna gelindiğinde de yer kabuğundan atmosferi ayıran kızımda bir çizgi oluşur bu çizgiye ufuk çizgisi denir.
Ufuk çizgisi bazen gözlemcinin önüne çıkan engeller/nesneler nedeniyle görünmeyebilir ancak bilinmelidir ki ufuk çizgisi daima ordadır. Sanatçı her daim bunu göz önünde bulundurarak çalışmalıdır. Ufuk çizgisi aynı zamanda ressamın göz çizgisidir (eye-level).
Zemin Çizgisi Nedir?
Yata olarak en alta olacak çizgiye zemin çizgisi denmektedir. Çalışmanın kabasında yata olarak sınır ve baz noktası belirlemek için çizimin başında zemin çizgileri atılır.
Perspektif Nerelerde Kullanılır?
Perspektif çizim çoğunlukla iç mekân tasarımlarında nesneler çizmekte veya bir şehir görüntüsü aktarmakta kullanılmakla birlikte aslında her yerdedir ve her şeyde kullanılabilir. Perspektif bizim dünyayı nasıl algıladığımızın, Gözümüzün gördüğünün, 2 boyutlu düzleme aktarılmasıdır. Bu bağlamda perspektif çizimini her ressamın veya çizim işiyle uğraşan kişilerin mutlaka öğrenmesi ve hâkim olması gerekir.
Minyatürde Perspektif
Minyatür, ışık ve gölge gibi tekniklerin kullanılmadığı, küçük boyutlarda çizimlerin olduğu bir resim sanatıdır. Derinliği yoktur. Hiçbir figür birbirini kapatmaz, perspektif kullanılmaz. Bunun nedeni küçük bir alanda daha fazla olay anlatma isteğidir.
Fotoğrafta Perspektif
Fotoğraf doğası gereği perspektife sahip olmasına karşın, bazı yöntemler sayesinde derinlik algısı değiştirilebilir. Nesnelerin belirli bir düzlem üzerinde ilerliyor olması önemlidir. Bu nesnelerin konumuna dikkat ederek çekilen fotoğraflarda perspektif yaratmak için kısık diyafram kullanılmalıdır ve geniş objektif tercih edilmelidir. Örneğin tren rayları ve düz yollar perspektif fotoğrafları çekmek için son derece uygundur.
