Resim Sanatında Kullanılan Terimler ve Anlamları

Resim sanatını incelediğimizde karşımıza pek çok kavram çıkmaktadır: Alegori, ana renkler, ara renkler, asamblaj, avangart, biçim, chiaroscuro, çizgi, değer, doku, eskiz, espas, figüratif, fresko, frotaj, gravür, hat ikonografi, ikonoklazm, janr, kadraj, kolaj, kontrast, kontrapost, kontur, komplementer renkler, komposizyon, natürmort, nü, monokrom, paspartu, perspektif, peyzaj, poliptik, portre, rakursi, ready-made, rölyef, röprodiksiyon, simultane renk kontrastı, sfumato, ton, tors/torso, tezhip, triptik ufuk çizgisi, valör gibi. Aşağıda bu kavramların kısaca açıklamaları bulunmaktadır.

Sanatta kullanılan terimlerin bilinmesi oldukça önemlidir. Bu kadar çok terim kafa karıştırıcı ve hatırlanması güç olabilir. Ancak bu terimlerin çeşitli sanat eserleri ile ilişki kurularak incelenmesi yardımcı olacaktır. Sanat terimlerini bilmek, aşina olmak sanatçıya eserleri değerlendirmede, sanatı anlamada ve kendi ifade gücünü bulmasında yardımcı olacaktır.

Alegori

Fikirleri, düşünceleri, soyut veya somut kavramları semboller ile ilişkilendirerek ifade etmeye alegori denir. Alegori soyut kavramları somutlaştırmak, karmaşık düşünceleri daha anlaşılır hale getirmek için kullanılır. Resim sanatında alegoriye sıkça yer verilmiştir. Resim sanatında daha çok soyut kavramları, mitoloji, din, tarih gibi konuları sembolik bir şekilde biçime dökmek için yapılır. Örneğin, Boticelli’nin “primavera” isimli tablosu alegoriye güzel bir örnektir. Boticelli bu eserde ilkbaharın bir tasvirini yapmış ve bu eserde bir çok mitolojik figüre yer vermiştir.

Ana Renkler

Ana renkler: sarı, kırmızı ve mavidir. Bu renklerin birbirleri ile karıştırılması ile ara renkler meydana gelir. Bu üç renk, renk teorisinin temel bileşenleridir. Örneğin sarı ve mavi rengin karıştırılması ile yeşil renk elde edilir. Bu üç ana renk başka renklerin karışımı ile elde edilemez. Kendilerinin karışımı ile diğer renkler elde edilebilir.

Ara Renkler

Ara renkler: Turuncu, yeşil ve mordur. Bu üç renk ana renklerin karıştırılması ile meydana gelir. İkincil renk olarak da adlandırılırlar. Bu üç ara rengin ve ana rengin birbirleri ile tekrar karışmasından üçüncül renkler elde edilir. Bu sayede ressam renk paletini ve tonları genişletmiş olur.

Asamblaj

Doğal veya yapay maddelerin bir araya getirilerek üç boyutlu bir kolaj oluşturmasına asamblaj denir. Asamblaj terimini ilk defa sanatçı Jean Dubuffet kullanmıştır.

Avangart

Sanatta avangart terimi, alışılagelmiş işlerin dışına çıkan yenilikçi ve özgün anlamına gelir. Avangart kelimesi Fransızcadan türemiştir ve öncü birlik anlamına gelir. Avangart sanatçıların yenilikçi yaklaşımlar öne atıp yeni akımlar meydana getirerek diğer sanatçılara öncü olması ile ilişkilendirilebilir bu kelime. Avandgart sanatçılar gelenekselin dışında yeni ifade formları bulup radikal ve devrimci fikirleri ile sanat dünyasını değiştirmişlerdir.

Biçim (Şekil)

Nesnelerin kağıt üzerindeki iki boyutlu halidir. Örneğin, küp bir formdur. Kare ise bir biçimdir. Biçim ve form kavramları birbirleri ile sıklıkla karıştırılan kavramlardır.

Chiaroscuro

“Chiaroscuro” terimi, İtalyanca’da “ışık ve gölge” anlamına gelir. Çoğunlukla Caravaggio’nun işlerinde kullandığı bir tekniktir. Bu teknikte ışıklı alanlar ve koyu alanlar arasında yüksek bir kontrast bulunduğundan nesneler ve imgeler daha gerçekçi görünür.

Çizgi

Çizgi, düzlemde iki nokta arasındaki mesafeyi belirten bir şekildir. Sanatın temel elemanlarından biri olan çizgi bir yön belirtir. Enerjisi vardır. Doğru kullanıldığında güçlü bir ifade biçimi haline gelebilir.

Değer

Rengin açıklık ve koyuluğunu belirtmek için kullanılan bir terimdir. Rengin içine grilerin katılması ile rengin değeri oluşturulmuş olur.

Doku

Resimde doku iki boyutlu yüzeyde üç boyutlu bir yüzeyin taklit edilmesine denir.

Eskiz

Eskiz, fikri veya konsepti hızlıca taslak haline getirmek için kullanılan bir çizim türüdür. “Eskiz” kelimesi, taslak anlamına gelmektedir. 

Espas

Boş ve dolu alanları ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Espas etkisi nesnelerin arasındaki uzaklık, nesnelerin boyutu ve renk kullanımı ile elde edilir.

Figüratif

Figüratif sanat gerçek hayatta var olan nesnelerin oldukları gibi betimlenmesidir. Bir portre resmi veya bir manzara resmi figüratif sanat olarak kabul edilir.

Fresko

Fresko, duvar resmi demektir. Islak fresko ve kuru fresko olmak üzere ikiye ayrılır. Çok eski dönemlerden beri kullanılan bir tekniktir. Örnek olarak Michelangelo’nun Sistina Şapeline yapmış olduğu resimler verilebilir.

Frotaj

Frotaj, kısaca nesnelerin dokularının kağıda kalem ile sürtme yoluyla geçirilmesine denir. Kelime anlamı olarak “sürtme”, “ovalama” demektir. Frotaj kelimesi dilimize Fransızcadan geçmiştir ve “Sürtme”, “ovalama” gibi anlamlara gelir.

Gravür

Genellikle bakır plakalar üzerine kazıma yöntemi ile yapılan bir baskı resim türüdür.

Hat

Hat sanatı kısaca Arap harfleri ile estetik yazı yazma sanatı olarak tanımlanabilir.

İkonografi

Sanat eserlerindeki simgelerin ve sembollerin anlamını araştıran bilim dalıdır.

İkonoklazm

Sanat eserleri ve kültür öğelerinin yok edilmesi. Bir nevi vandalizm. İkonların ve dini sembollerin tahrip edilmesine de denir.

Janr

Tür resmi de denir. Gündelik hayattaki sıradan olayların ve sahnelerin resmedilmesidir.

Kadraj

Kadraj görüntüyü çerçeveleyen, görünümün sınırlarını belirleyen bir kompozisyon aracıdır.

Kolaj

Kolaj iki boyutlu çeşitli malzemelerin bir araya getirilmesiyle oluşturulan resim türüdür. Dadaizm akımında sıklıkla kullanılmıştır. Gazete veya magazinlerden kesilmiş kelime veya imgelerin bir araya getirilmesiyle yapılır.

Kontrast

Karşıtlık, zıtlık anlamına gelir. Örneğin kontrastı yüksek bir resim denildiğinde, en açık ton ile en koyu ton arasındaki zıtlığın çok olduğu kast edilir.

Kontrapost

Kontrapost duruş. ağırlığın bir bacağa verilmesine denir. Böylelikle figürün pozu daha dengeli ve doğal görünür.

Kontur

Nesnelerin dış çizgisini ifade etmek için kullanılan terimdir. Kontur çizgilerini sert bir şekilde kullanmak çizimi daha iki boyutlu hale getirir.

Komplementer Renkler

Renk çemberide birbirine zıt kenarlarda duran renkler birbirinin komplementeri yani tamamlayıcı renkleridir. Örneğin yeşil ve kırmızı rengi birbirinin komplementer rengidir. Bu renkler birbirinin tamamlayıcısı olduğundan karıştırılırlarsa birbirlerini nötrlerler.

Kompozisyon

Resimdeki görsel öğelerin birbirleri ile uyum ve denge oluşturacak şekilde hazırlanması sürecine kompozisyon denir.

Natürmort

Resimde konu olarak cansız varlıkların ele alınmasına denen bir terimdir. İngilizcede “still life” denilir.

Nü

İnsan bedeninin çıplak olarak resmedilmesidir.

Monokrom

Tek bir rengin değerleri ile oluşturulan renk paletidir. sadece siyah beyaz kullanılarak yapılabileceği gibi tek bir rengin değerleri ile de yapılabilir. Örneğin sadece kırmızı ve kırmızının tonları kullanılarak.

Paspartu

Paspartu, basitçe resmin çevresine yapılan kağıt veya kartondan olan çerçeve olarak tanımlanabilir. Resmin çerçeve ile olan direkt temasını keserek bir nevi pencere görevi de görür.

Perspektif

üç boyutlu nesnelerin iki boyutlu bir yüzeye mekansal olarak yansıtılmasını sağlayan ölçü ve oran sanatıdır.

Peyzaj

Dış mekanın resmedilmesidir. Manzara resmi de denebilir.

Poliptik

Dörtten fazla panelden oluşan tablolara denir. Özellikle erken Rönesans döneminde kiliselerde halkın anlaması için dini metinlerin resmedilmesi amacıyla kullanılırdı.

Portre

Kişinin yüzünün resmedilmesine porte denir.

Rakursi

Rakursi, kelime anlamı olarak kısaltılmış demektir. Ekstrem açılardan bakılan nesnenin perspektifinde kısalmalar olmasıdır.

Ready-made

Hazır yapılmış, buluntu sanat eserlerine denir. Özeellikle Dadaizm döneminde ve Marcel Duchamp’ın işlerinde görülür.

Rölyef

Yükselti veya çukurlarla yapılan resimdir.

Röprodiksiyon

Orijinal sanat eserinin bire bir kopya edilmesine denir.

Simultane Renk Kontrastı

Eşzamanlı renk kontrastı da denir. Renklerin yan yana durduğunda büyük alan kaplayan rengin diğer rengi etkilemesidir.

Sfumato

Sfumato resimde renklerin birbirleri içinde eriyip geçişlerin adeta duman gibi yok olmasıdır. Leonardo da Vinci’nin işlerinde görülür.

Ton

Ton, bir rengin açıklık veya karanlık derecesidir.

Tors/Torso

Resim ve heykel sanatında sıkça kullanılan bir terimdir. Figürün üst vücudu yani gövdesini ifade eder.

Tezhip

Tezhip kelime anlamı olarak “altın süsleme” olarak açıklanabilir. Sayfaların kenarlarının süslenmesidir.

Triptik

Üç panelden oluşan tablolara denir. Özellikle erken Rönesans döneminde kiliselerde halkın anlaması için dini metinlerin resmedilmesi amacıyla kullanılırdı.

Ufuk çizgisi

düzlük bir arazide uzaklara baktığımızda göğün yer ile birleştiği uzun, süregelen çizgiye ufuk çizgisi denir. Perspektif çizimde bakanın göz çizgisi olarak da tanımlanır.

Valör

Bir rengin açıklık veya karanlık derecesidir