Tavla iki zarın aynı anda atılmasıyla ve ortaya çıkan zar kombinasyonuyla stratejisi belirlenen bir oyundur. Çoğu zar kombinasyonunun kendine özel isimleri bulunmaktadır. Bu isimler genellikle Farsçada atılan zarın kombinasyonunu belirten isimlerdir. Tavlanın tarihi çok eski olsa da Osmalıda 1400’lü yıllarda oynanmaya başlamıştır. Nedeni tam olarak belirsiz olsa da tavlada zarların oluşturduğu kombinasyonları, Farsça olarak nitelendirmekteyiz. Her bir zar kombinasyonunun stratejik önemi vardır. Ve özellikle çift zarlar daha fazla haraket sağladığı için ekstra avantajlıdır. Zaten zarların özel isimleri de genelde çift rakamların isimleridir. İşte tavlada oluşabilecek kombinasyonlar ve halk arasında kullanılan isimlerin tablosu ve anlamları:
| Sayı | Adı | Okunuşu |
|---|---|---|
| 1-1 | Hep Yek | |
| 2-1 | Yek-i dü | |
| 2-2 | Dubara | |
| 3-1 | Se Yek | |
| 3-2 | Seba-i Dü | |
| 3-3 | Dü Se | |
| 4-1 | Cihar-ı Yek | Caar-i Yek |
| 4-2 | Cihar-i Dü | Caar-i Dü |
| 4-3 | Cihar-ü Se | Caar-i Se |
| 4-4 | Dört Cihar | Dört Caar |
| 5-1 | Penc-i Yek | |
| 5-2 | Penc-i Dü | |
| 5-3 | Penc-ü Se | |
| 5-4 | Cihar-ü Penc | Caar-i Penc |
| 5-5 | Dü Beş | |
| 6-1 | Şeş-i Yek | |
| 6-2 | Şeş-i Dü | |
| 6-3 | Şeş-ü Se | |
| 6-4 | Şeş Cihar | |
| 6-5 | Şeş Beş | |
| 6-6 | Dü Şeş |
Zar İsimileri Nerden gelir?
Zar isimleri nedeni tam olarak bilinmez ama Farsça sayılardan gelmektedir. Tavla zarları basitçe Farsça sayıların kombinasyonların isimleridir. örneğin ‘dü’ Farsçada iki demektir. Çok bilindik bir tavla zarı ismi olan ‘düşeş’ de Farsçada iki anlamına gelen ‘dü’ ve altı anlamına gelen ‘şeş’ isimlerinin birleşimi olan iki adet altı demektir.
Tavla zarlarında neden Farsça sayıların kullanıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Bu durumun başlıca sebepleri, dönemin Osmanlı-Fars ilişkilerinden kaynaklı olabilir. Yada tavlanın Türk kültürüne girişinde Farsların rolü de etkilemiş olabilir. Ama şunu biliyoruz ki tavlada sık kullanılan ‘düşeş’ ‘penc-ü Se’ ‘hepyek’ gibi popüler terimler Farsçadan geçmektedir.
Belki de bir diğer sebebi, tavlanın heyecanlı oynanılmasından kaynaklı, Farsçanın sayı kombinasyonlarının daha kolay söylenip daha uyumlu gelmesinden kaynaklanmaktadır. İki altı demek yerine düşeş demek kulağa daha etkileyeci gelebilir.
Tavlada Kullanılar Farsça Sayılar ve Anlamları
Tavlada kullanılan zarların kaynağının farsça sayılar olduğundan bahsettik. Çok faz zar kombinasyonu olduğundan zarların isimlerini aklınızda tutmak, ezberlemek de zor olabilir. Bu yüzden, zarların anlamlarını daha kolay öğrenmek ve ezelemek için Farsçada, 6’ya kadar olan sayıların Türkçedeki karşılığının tablosunu oluşturduk. Bu tabloya aşağıdan ulaşabilirsiniz.
| Farsça Yazılış | Farsça İsim | Türkçe Karşılığı |
|---|---|---|
| یک | Yek | 1 |
| دو | Dü | 2 |
| سه/سی | Se | 3 |
| چهار | Cihar | 4 |
| پنج | Penc | 5 |
| شش | Şeş | 6 |
Tavlada Atılan Zarların Önemi
Tavla iki kişi, iki zar ve 15’Şer pulla oynanan olasılık, risk ve strateji temelli şansa dayalı bir oyundur. Her oyun aynı başlangıçta başlar ve atılan zarlara göre şekillenir. Aynı başlangıç olduğundan başlangıç stratejileri de her oyunun az çok benzerdir. Bazı zar kombinasyonlarıyla başlamak oyunda ciddi başlangıç güçü kazandırır. Bazen direkt olarak rakip bölgeden kaçmaya yararken, bazen ise rakibinizin kaçmasını engelleyen başlangıçlar yapabilirsiniz. Bu yüzden atılan zarlar oldukça önemlidir.
Bunun yanı sıra tavlada çift atmak, çıkan tekli zarın tekli sayısını 4 defa oynamanızı sağlar. normal şartların iki katı hatta daha fazla hareket imkanı sağlayabilmektedir (dezavantajlı durumları da olabilir). Bu yüzden tavlada doğru zarı atmak çok önelidir.
Oyunun başlangıcında ise kimin başlaycağını belirlemek için de bir zar atışı yapılır. İki kişi birer kere tekli zar atar, hangi kişinin zar sayısı daha yüksek ise o başlar. Aynı sayıyı atarlarsa bir tarafın üstünlüğü oluşana kadar tekrardan zar atışı yapılır.
